İLK DERECE MAHKEMELERİ
A-İDARE
MAHKEMELERİ:
1982
yılında 2576 Sayılı Kanun’la ilk derece idari yargı yeri olarak idare
mahkemeleri kurulmuştur.
İdare
mahkemelerinde bir başkan ve yeteri kadar üye bulunur. Mahkeme kurulunda ise
bir başkan ve iki üye bulunur.
İdare
mahkemeleri idari yargının görev alanına giren uyuşmazlıklarda genel görevli
ilk derece mahkemeleridir. Görevleri (2576 Sayılı Kanun m.5)
· İdare
mahkemeleri, vergi mahkemelerinin görevine giren davalarla, ilk derece
Danıştay’da çözümlenecek olanlar dışındaki
-İptal davalarını,
-Tam yargı davalarını,
-Tahkim yolu öngörülen
imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar hariç, kamu
hizmetlerinden birinin yürütülmesi yürütülmesi için yapılan idari
sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları,
-Diğer kanunlarda verilen
işleri, çözümler.
B-VERGİ
MAHKEMELERİ:
1982
yılında 2576 Sayılı Kanun’la ilk derece idari yargı yeri olarak vergi
mahkemeleri kurulmuştur.
Vergi
mahkemelerinde bir başkan ve yeteri kadar üye bulunur. Mahkeme kurulunda ise
bir başkan ve iki üye bulunur. İdari yargı düzeni içinde vergi mahkemeleri özel
görevli ilk derece mahkemeleridir. Görevleri (2576 Sayılı Kanun m.6)
· Genel
bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile
benzer mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin
açılacak davaları çözümler.
· Genel
bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi resim ve harçlar ile
benzeri mali hükümler ve bunların zam ve cezalarını tahsili ile ilgili olarak
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un uygulanmasına
ilişkin açılacak davaları çözümler. Vergi Mahkemeleri özel görevli mahkeme
olduğu için vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam
ve cezalarının tahsili dışındaki kamu alacaklarının tahsili ile ilgili açılacak
davalar vergi mahkemesinin değil; genel görevli idare mahkemesinin görevine
girer.
· Diğer
kanunlarda verilen işleri çözümler.
TEK
HAKİM:
Konusu
belli bir para miktarına bağlanabilir uyuşmazlıklar bakımından, idare veya
vergi mahkemesinin, hakimlerinden biri tarafından karar verilmesi imkân
getirilmiştir. Görevleri:
1.Uyuşmazlık miktarı yirmibeşbin Türk Lirasını
aşmayan
a)
Konusu belli parayı içeren idarî işlemlere karşı açılan iptal davaları,
b)
Tam yargı davaları, İdare mahkemesi hâkimlerinden biri tarafından çözümlenir.
2.
6. maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen uyuşmazlıklardan kaynaklanan
toplam değeri yirmibeşbin Türk Lirasını aşmayan davalar, vergi mahkemesi
hâkimlerinden biri tarafından çözümlenir.
3.
Bu tür davaların hakimler arasında dağılımına ilişkin esaslar, işlerde denge
sağlanacak biçimde mahkeme başkanı tarafından önceden tespit edilir.
İKİNCİ DERECE (İSTİNAF) MAHKEMELERİ
BÖLGE
İDARE MAHKEMELERİ:
1982 yılında 2576 Sayılı Kanun ile
Bölge İdare Mahkemeleri; ilk derece idari yargı yerleri ile Danıştay arasında
görev yapmak üzere teşekkül ettirilmiştir. 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren
idari yargı düzeni içinde “istinaf mahkemesi” olarak görev yapmaya başlamıştır.
Görevleri:
· İdare
ve vergi mahkemelerince verilen kararlara karşı “istinaf” başvurularını inceler
ve karara bağlar.
· Yargı
çerçevesindeki idare ve vergi mahkemeleri arasında çıkan “görev” ve “yetki”
uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümler.
· Davacının
yürütmeyi durdurma istemi hakkında idare ve vergi mahkemeleri tarafından
verilen kararlara karşı yapılan “itirazları” karara bağlar.
· Yargı
çerçevesindeki yetkili mahkemenin bir davaya bakmasına fiili veya hukuki bir
engel çıktığı veya iki mahkemenin yargı çerçevesi sınırlarında tereddüt
edildiği veya iki mahkemenin de aynı davaya bakmaya yetkili olduklarına karar
verdikleri hallerde; yargı çevresi içindeki başka bir mahkemeye nakline veya
yetkili mahkemenin tayinine karar verir.
· Yargı
çerçevesindeki mahkemelerde bulunan ve bağlantı iddiasında bulunulan dosyalarda
bağlantıya ilişkin karar verir.
· İstinaf
kanun yoluna konu yapılan idare ve vergi mahkemesi kararlarının “yürütülmesinin
durdurulması” taleplerini karar bağlar.
· Yargı
çevresindeki idare ve vergi mahkemelerinde reddedilen başkan ve üyenin birden
çok olması durumunda hâkimin ret istemlerini karara bağlar.
· Yargı
çevresindeki idare ve vergi mahkemelerinde reddedilen başkan ve üyenin birden
çok olması durumunda ret istemi yerinde görülürse işin esası hakkında karar
verir.
· 4483
Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun
uyarınca memurlar ve diğer kamu görevlilerinin görevleri sebebiyle işledikleri
suçlarla ilgili olarak kaymakam, vali ve en üst idari amiri tarafından
“soruşturma izni verilmesi” veya “soruşturma izni verilmemesi” kararlarına
karşı on gün içinde yapılan itirazları en geç üç ay içinde kesin karara bağlar.
· 6384
Sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat
Ödemek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun uyarınca oluşturulan komisyon kararlarına
karşı on beş gün içinde yapılan “itirazları” Ankara Bölge İdare Mahkemesi üç ay
içinde kesin karar bağlar.
YÜKSEK DERECE (TEMYİZ) MAHKEMELERİ
DANIŞTAY
İdari
mahkemelerce verilen kanunun başka bir idari yargı merciine bırakmadığı karar
ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunda gösterilen belli davarlara da ilk
ve son derece mahkemeleri olarak bakar. İdari görevler de yerine getirir. 1868
yılından 1982 yılına kadar genel idari yargı alanında görevli tek idari yargı
merciidir. 2576 Sayılı Kanun ile birlikte Danıştay esas itibariyle temyiz
mercii olmuştur.
1-İDARİ
GÖREVLERİ:
· Kamu
hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini,
· Kanunlarında
Danıştay’dan alınacağı yazılı bulunan düşüncelere ilişkin istekleri,
Kamulaştırma Kanunu’nun 30.maddesinin uygulanmasından doğan uyuşmazlıkları
· İl
Özel İdaresi Kanunu gereğince doğrudan doğruya veya itiraz yoluyla Danıştay’a
verilen işleri
· Belediye
Kanunu ile Danıştay’a verilip idari davaya konu olmayan işleri
· Memurlar
ve diğer kamu görevlilerinin yargılanmalarına ilişkin mevzuat uyarınca
görülecek işleri inceler ve gereğine gereğine göre karara bağlar veya
düşüncesini bildirir.
Danıştay İdari İşler Kurulu ise:
· Kamu
hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerini
· Kanunlarda
Danıştay İdari İşler Kurulunda görüşüleceği yazılı olan işleri
· Danıştay
idari daire ve kurulları arasında çıkacak görev uyuşmazlıklarını
· Yukarıda
sayılanlardan başka idari dairelerden çıkan işlerden Danıştay Başkanının havale
edeceği işleri, inceler ve gereğine göre karara bağlar veya düşüncesini
bildirir.
2-YARGISAL
GÖREVLERİ
A-İLK DERECE MAHKEMESİ
Bazı
uyuşmazlıklara ilk derece mahkemesi olarak bakar. Bu durumda dava doğrudan
Danıştay’da açılır.
· Cumhurbaşkanı
Kararlarına
· Cumhurbaşkanınca
çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri dışındaki düzenleyici işlemlere
· Bakanlar
ile kamu kuruluşları veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarınca
çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici işlemlere
· Danıştay
İdari Dairesi’nce veya İdari İşler Kurulu’nca verilen kararlar üzerine
uygulanan eylem ve işlemlere
· Birden
çok idare ve vergi mahkemesinin yetki alanına giren işlere
· Danıştay
Yüksek Disiplin Kurulu kararları ile bu Kurulun görev alanı ile ilgili Danıştay
Başkanlığı işlemlerine
Karşı
açılacak iptal ve tam yargı davalarına bakar.
B-TEMYİZ MAHKEMESİ
· Danıştay’ın
ilk derece (dava)mahkemesi sıfatıyla baktığı davalarda verdiği kararlara karşı
temyiz yoluna başvurulabilir.
· İvedi
yargılama usulüne tabi uyuşmazlıklarda verilen nihai kararlara karşı temyiz
yoluna başvurulabilir
· Merkez
ve ortak sınavlara ilişkin yargılama usulüne tabi uyuşmazlıklarda verilen nihai
kararlara karşı temyiz yoluna başvurulabilir.
· İYUK’un
belirlediği davalarda bölge idare mahkemelerinin istinaf üzerine verdiği
kararlara karşı temyiz yoluna başvurulabilir.
Av.Bilge AKBAYRAK
